Réttindi

Farsæld barns 

Í lögunum er farsæld barns skilgreint sem aðstæður sem skapa barni skilyrði til að ná líkamlegum, sálrænum, vitsmunalegum, siðferðilegum og félagslegum þroska á heilsu á eigin forsendum til framtíðar.

Samþætt þjónusta

Samþætt þjónusta er skipulögð og samfelld þjónusta sem hefur það að markmiði að stuðla að farsæld barns og er veitt af þeim þjónustuveitendum sem eru best til þess fallnir að mæta þörfum barns hverju sinni. Farsældarlögunum er ætlað að veita samstarfi vegna þjónustu við börn skýrari farveg og að samstarfið sé án hindrana.

Skyldur

Í farsældarlögunum er þjónustuveitandi sá sem veitir farsældarþjónustu, hvort sem hann er hluti af stjórnsýslu ríkis eða sveitarfélags eða einkaaðili sem veitir slíka þjónustu á vegum ríkis eða sveitarfélags. Til þjónustuveitenda teljast t.d. leikskólar, grunnskólar, frístundaheimili, félagsmiðstöðvar, framhaldsskólar, heilsugæsla, sérhæfð heilbrigðisþjónusta, lögregla, félagsþjónusta og barnavernd. 

Þá er einnig fjallað um aðila sem veita almenna þjónustu í þágu farsældar barna en eru ekki á vegum ríkis eða sveitarfélags s.s. sjálfstætt starfandi sérfræðingar,  íþrótta-, lista og æskulýðsstarf, annað tómstundastarf og frjáls félagasamtök.

• Ofangreindir aðilar bera skyldu til þess að fylgjast með velferð og farsæld barna sem og að leiðbeina foreldrum og barni um tengiliði og samþættingu þjónustu. Ofangreindir aðilar skulu bregðast við þörf fyrir þjónustu og hafa samráð sín á milli til að veita góða þjónustu við hæfi.

Fyrstu skref samþættingar

Samþætting þjónustu getur hafist með tvennum hætti:

1. Þjónustuveitendur og þeir sem veita almenna þjónustu í þágu farsældar barna verða þess áskynja að þörfum barns sé ekki mætt með fullnægjandi hætti og veita foreldrum og/eða barni leiðbeiningar um samþættingu þjónustu. Ofangreindir aðilar geta einnig miðlað upplýsingum beint til tengiliðar óski foreldrar/barn eftir því sérstaklega.
2. Foreldrar og/eða börn óska sjálf eftir samþættingu.

•  Skilyrði fyrir samþættingu er að foreldrar og eftir atvikum barn óski eftir slíkri þjónustu með því setja fram beiðni um samþættingu á þar til gerðu eyðublaði.

Stigskipting þjónustu

Í lögunum er þjónusta í þágu farsældar barna veitt á þremur þjónustustigum. Farsældarþjónusta skal skilgreind með tilliti til þess hvaða stigi hún tilheyrir.

• Fyrsta stig þjónustu

   Grunnþjónusta sem er aðgengileg öllum börnum og foreldum. Þessu stigi tilheyra úrræði þar sem veittur er einstaklingsbundinn og snemmtækur stuðningur með það að markmiði að styðja við farsæld barns. Snemmtækur stuðningur er veittur í samræmi við frummat á þörfum barns og honum fylgt eftir á markvissan hátt.

• Annað stig þjónustu
  Öðru stigi þjónustu í þágu farsældar barna tilheyra úrræði þar sem veittur er einstaklingsbundinn og markvissari stuðningur með það að markmiði að tryggja farsæld barns. Markvissari stuðningur er veittur í samræmi við faglegt mat og/eða frumgreiningu á þörfum barns. Leitast skal við að veita markvissari stuðning á grundvelli stuðningsáætlunar um samþætta þjónustu og eftirfylgd.
  
  
• Þriðja stig þjónustu
   Þriðja stigi þjónustu í þágu farsældar barna tilheyra úrræði þar sem veittur er einstaklingsbundinn og sérhæfðari stuðningur með það að markmiði að tryggja að farsæld barns verði ekki hætta búin. Sérhæfðari stuðningur er veittur í samræmi við sérhæft og ítarlegt mat og/eða greiningu á þörfum barns. Leitast skal við að veita sérhæfðari stuðning á grundvelli stuðningsáætlunar um samþætta þjónustu og eftirfylgd.
  

Tengiliður

Tengiliður tekur við beiðni um samþættingu sem hefur verið sett fram á þar til gerðu eyðublaði. Tengiliðum berast beiðnir annaðhvort beint frá foreldri/barni eða frá þjónustuveitendum/þeim sem veita almenna þjónustu í þágu farsældar barns ( ath. þó eftir að foreldri/barn skrifar undir "beiðni um miðlun á upplýsingum").

• Hver er tengiliður?
  - Starfsmenn heilsugæslu: Á meðgöngu og frá fræðingu fram að skólagöngu.
  - Starfsmenn skóla: Fyrir börn í leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla.
  - Starfsmenn félagsþjónustunnar: Fyrir börn í sérstökum aðstæðum t.d. börn sem ekki stunda skólagöngu.
  
  
• Hvað gerir tengiliður?
  - Tekur við beiðni um samþættingu.
  - Skipuleggur og fylgir eftir samþættingu fyrsta stigs þjónustu.
  - kemur máli í hendur málstjóra eftir atvikum.

Málstjóri

Málstjórar taka við málum um samþættingu þjónustu ef ástæða er til að ætla að barn þurfi fjölþætta þjónustu á öðru og/eða þriðja stigi til lengri tíma.

• Sveitarfélagið þar sem barn á lögheimili tilnefnir málstjóra í þágu farsældar barnsins.
• Málstjórar starfa við félagsþjóustu sveitarfélagsins eða á öðrum sviðum sem samræmast þörfum barnsins.
• Málstjóri má ekki vera tengdur barni eða foreldrum þess með þeim hætti sem mundi leiða til vanhæfis samkvæmt ákvæðum sveitarstjórnarlaga.

Málstjóri skal hafa hagsmuni barnsins að leiðarljósi og sinna eftirfarandi hlutverkum:

1. Veita ráðgjöf og upplýsingar um þjónustu í þágu farsældar
   barns.
2. Aðstoða við að tryggja aðgang að mati og/eða greiningu á þörfum barns.
3. Bera ábyrgð á gerð stuðningsáætlunar og að stýra stuðningsteymi.
4. Fylgja því eftir að þjónusta sé veitt í samræmi við stuðningsáætlun.
5. Veita þeim sem sitja í stuðningsteymi ráðgjöf og upplýsingar um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barns.

Athugið að áður en málstjóri getur veitt þjónustu samkvæmt lögunum verður að liggja fyrir beiðni foreldra og/eða barns um samþættingu þjónustu.

Stuðningsáætlun og stuðningsteymi

Eitt af hlutverkum málstjóra er að stofna stuðningsteymi þar sem fulltrúar þjónustuveitanda sem veita barni þjónustu, eiga samstarf um samþættingu þjónustunnar. Heimilt er að bjóða þeim sem veita almenna þjónustu í þágu farsældar barns að taka sæti í stuðningsteymi ef þörf krefur. Stuðningsteymið skal útbúa skriflega stuðningsáætlun fyrir barnið, þar sem þjónusta sem er veitt í þágu farsældar barnsins er samþætt. 

Í stuðningsáætlun skal eftir atvikum geta um:

• Mat og/eða greiningu á þörfum barns.
• Markmið með þjónustu og samþættingu einstakra þátta hennar á öllum þjónustustigum.
• Hlutverk hvers þjónustuveitanda og annarra eftir atvikum.
• Hvernig árangur verði metinn.
• Tímabil sem áætlun er ætlað að vara.

Stuðningsteymi hefur reglubundna samvinnu um framkvæmd stuðningsáætlunar þann tíma sem áætlun varir. Hana ber að endurmeta og endurnýja eftir því sem þörf krefur. Áður en barn verður 18 ára skal stuðningsteymi gera áætlun þar sem fjallað er um samþættingu þjónustu fyrir barnið eftir að það nær fullorðinsaldri.
Ef stuðningsteymi lýkur störfum án þess að gera stuðningsáætlun skal tilkynna foreldrum barns og tengilið niðurstöðu teymisins og veita samhliða rökstuðning fyrir henni. Foreldri getur beint kvörtun yfir niðurstöðu stuðningsteymis um að ljúka störfum án stuðningsáætlunar til Gæða- og eftirlitsstofnunar velferðarmála.

BHM

BHM starfrækir bæði sjúkra- og styrktarsjóð. Sjúkrasjóðurinn er fyrir félagsmenn á almennum
vinnumarkaði og styrktarsjóðurinn er fyrir félagsmenn á opinberum vinnumarkaði. Sjá aðildarfélög BHM hér.

Sjúkrasjóður BHM
Greiddir eru sjúkradagpeningar vegna ólaunaðrar fjarveru frá vinnu sem nema 80% af meðallaunum sl.
4 mánuði fyrir óvinnufærni, að hámarki 713.000 krónur. Greitt er í 3 mánuði vegna veikinda barns.

Hér má finna nánari upplýsingar inn á heimasíðu BHM.
Hér má finna úthlutunarreglur sjúkrasjóðsins, sjá grein 4.c.
Hér má sækja um sjúkradagpeninga inn á mínum síðum hjá BHM.

Styrktarsjóður BHM
Greiddir eru sjúkradagpeningar vegna ólaunaðrar fjarveru frá vinnu sem nema 80% af meðallaunum sl.
4 mánuði fyrir óvinnufærni, að hámarki 713.000 krónur. Greitt er í allt að 4 mánuði vegna veikinda
barns. Sjóðsstjórn metur hvert einstakt tilvik fyrir sig.

Hér má finna nánari upplýsingar inn á heimasíðu BHM.
Hér má finna úthlutunarreglur styrktarsjóðsins, sjá grein 4.g.
Hér má sækja um sjúkradagpeninga inn á mínum síðum BHM. 

ASÍ

ASÍ hefur sett viðmiðunarreglugerð fyrir sjúkrasjóði aðildarfélaga ASÍ. 
Sjúkrasjóðir aðildarfélaga ASÍ skulu greiða dagpeninga í 90daga (3 mánuði), að loknum kjarasamningsbundnum greiðslum launagreiðanda vegna langveikra og alvarlega fatlaðra barna. Greiðslur skulu ekki nema lægri fjárhæð m.v. starfshlutfall sjóðfélaga en 80% af meðaltali þeirra heildarlauna sem iðgjald hefur verið greitt af á síðustu 6 mánuðum. Með langveikum börnum er átt við börn undir 18 ára aldri sem greinast með alvarlegan og/eða langvinnan sjúkdóm og þarfnast sérstakrar umönnunar. Með alvarlega fötluðum börnum er átt við börn undir 18 ára aldri sem greinast með alvarlega greindarskerðingu, geðraskanir eða alvarlega líkamlega hömlun og þarfnast sérstakrar umönnunar.

Hér má nálgast viðmiðunarreglur ASÍ fyrir sjúkrasjóði aðildarfélaganna , sjá grein 12.2.
Hér má nálgast aðildarfélög ASÍ.
Athugið að einstaka stéttarfélög innan ASÍ kunna að veita rýmri rétt. Ýttu á þennan hlekk til að velja þitt stéttarfélag https://www.asi.is/um-asi/skipulag/adildarfelog.

BSBR

BSBR starfrækir styrktarsjóð þar sem heimilt er að greiða dagpeninga í allt að 60 daga vegna veikinda barna sem er undir 18 ára. Sjóðsfélagi þarf að hafa verið aðili að sjóðnum í eitt ár til að geta sótt um úthlutun. Dagpeningar eru 80% af meðal heildarlaunum síðustu 12 mánuði. 

Hér má finna nánari upplýsingar inn á heimasíðu BSBR.
Hér má nálgast úthlutunarreglur styrktarsjóðs BSBR, sjá grein 3.d.
Hér má sækja um inn á mínum síðum BSBR.
Hér má nálgast aðildarfélög BSBR.

KÍ

Sjúkrasjóður Kennarasambands Íslands greiðir sjúkradagpeninga til sjóðfélaga sem verður fyrir tekjuskerðingu
sem er afleiðing alvarlegra langtímaveikinda maka eða barna. Veikindin verða að hafa staðið í a.m.k. þrjá mánuði. Fjárhæð sjúkradagpeninga tekur mið af meðalstarfshlutfalli síðustu 12 mánuði og eru greiddir í allt að sex mánuði. Óskert fjárhæð dagpeninga er 16.000 kr. á dag. 

Hér má nálgast úthlutunarreglur sjúkrasjóðs KÍ, sjá grein 4.2 varðandi veikindi barns og sjá grein 4.3. og grein 4.4. varðandi upphæð sjúkradagpeninga.
Hér má sækja um inn á mínum síðum hjá KÍ.
Hér má nálgast aðildarfélög KÍ.

VFÍ

Verkfræðingafélag Íslands starfrækir sjúkrasjóð og styrktarsjóð. Sjúkrasjóðurinn er fyrir sjóðsfélaga sem starfa á almennum vinnumarkaði og styrktarsjóðurinn er fyrir sjóðsfélaga sem starfa á opinberum vinnumarkaði. 

Sjúkrasjóður VFÍ 
Greiddir eru dagpeningar í allt að 60 daga vegna langvarandi veikinda barns. Upphæð dagpeninga er 80% af grunni inngreiðslna viðkomandi sjóðsfélaga í sjóðinn og skal miðað við meðal innborgun síðustu 12 mánuði áður en réttur til dagpeninga skapaðist, þó ekki hærri fjárhæð en 1 milljón krónur á mánuði.

Hér má nálgast nánari upplýsingar inn á heimasíðu VFÍ.
Hér má sjá úthlutunarreglur sjúkrasjóðsins, sjá grein 4.b. um upphæð dagpeninga og grein 4.c. um veikindi barns.
Hér má sækja um inn á mínum síðum VFÍ.

Styrktarsjóður
Greiddir eru dagpeningar í allt að 60 daga vegna langvarandi veikinda barns. Upphæð dagpeninga er 80% af grunni inngreiðslna viðkomandi sjóðsfélaga í sjóðinn og skal miða við meðal innborgun síðustu 12 mánuði áður en réttur til dagpeninga skapaðist, þó ekki hærri fjárhæð en 800 þúsund krónur á mánuði.

Hér má nálgast nánari uppplýsingar inn á heimasíðu VFÍ.
Hér má sjá úthlutunarreglur styrktarsjóðsins, sjá grein 4.b. um upphæð dagpeninga og grein 4.c. um veikinda barns.
Hér má sækja um inn á mínum síðum VFÍ.

VR

Félagsmenn VR eiga rétt á sjúkradagpeningum úr sjúkrasjóði VR vegna barna sinna undir 18 ára aldri í allt að 210 daga/7mánuði, á hverju 12 mánaða tímabili. Upphæðin nemur 80% af meðallaunum síðustu sex mánuði.

Hér má nálgast frekari upplýsingar inn á heimasíðu VR.
Hér má nálgast frekar upplýsingar um útreikning á sjúkradagpeningum.
Hér má nálgast úthlutunarreglur sjúkrasjóðs VR, sjá grein 2.7. um veikindi barns.
Hér má sækja um inn á mínum síðum hjá VR.

• Til upplýsinga þá tilheyrir VR bandalagi ASÍ, en sökum fjölda félagsmanna stéttarfélagsins eru réttindi sjúkrasjóðs VR listuð hér upp sérstaklega.

Hjúkrunarfélag Íslands

 Hjúkrunarfélag Íslands starfrækir styrktarsjóð sem félagsmenn öðlast rétt úr þegar greiðslur hafa borist í 6 mánuði, þar af 3 mánuði samfellt áður en atburðir sem veitir rétt til styrks úr sjóðnum átti sér stað. Greiðslur eru mismunandi eftir því hvort sjóðsfélagi er á opinberum eða almennum vinnumarkaði.

Sjóðsfélagar á opinberum vinnumarkaði
Mánaðargreiðsla miðast við starfshlutfall við upphaf veikinda. Full mánaðargreiðsla er kr. 400.000 sem er kr. 18.459 fyrir hvern virkan dag eða 21.67 daga. Hægt er að sækja um dagpeninga til sjóðsstjórnar vegna ólaunaðrar fjarveru frá vinnu í kjölfar langvinnra veikinda barns (þrír mánuðir eða lengur) í allt að sex mánuði samanlagt. Með barni í reglum þessum er auk kynbarns, kjörbarns og fósturbarns átt við stjúpbarn og barnabarn sem býr á heimili sjóðsfélaga eða þarfnast greinilega umönnunar sjóðsfélaga. Dagpeningar eru einungis veittir vegna barna undir 18 ára aldri. Með langtímaveikindum er átt við veikindi sem vara samfellt lengur en í 30 almanaksdaga.

Hér má sækja um inn á mínum síðum hjúkrunarfélagsins.
Hér má sjá úthlutunarreglur sjóðsins inn á heimasíðu hjúkrunarfélagsins, sjá grein 1, um upphæð dagpeninga og grein 1.b, um veikinda barns.

Sjóðsfélagar á almennum vinnumarkaði
Upphæð dagpeninga nemur 80% af grunni inngreiðslna sjóðsfélaga í sjóðinn síðustu sex mánuði áður en launagreiðslur féllu niður, að hámarki 610.000 krónur á mánuði (launatekjur 762.500 krónur). Hægt er að sækja um dagpeninga til sjóðsstjórnar vegna ólaunaðrar fjarveru frá vinnu í kjölfar langvinnra veikinda barns í allt að sex mánuði samanlagt. Með barni í reglum þessum er auk kynbarns, kjörbarns og fósturbarns átt við stjúpbarn og barnabarn sem býr á heimili sjóðsfélaga eða þarfnast greinilega umönnunar sjóðsfélaga. Dagpeningar eru einungis veittir vegna barna undir 18 ára aldri. Með langtímaveikindum er átt við veikindi sem vara samfellt lengur en í 30 almanaksdaga.

Hér má sækja um inn á mínum síðum hjúkrunarfélagsins.
Hér má sjá úthlutunarreglur inn á heimasíðu hjúkrunarfélagsins, sjá grein 2.b. um upphæð dagpeninga og grein 2.c. um veikindi barns.

 Læknafélag Íslands

Læknafélag Íslands starfrækir fjölskyldu- og styrktarsjóð lækna (FOSL) sem m.a. veitir félagsmönnum fjárhagsaðstoð í veikinda- og slysatilvikum. Réttur sjóðsfélaga til úthlutunar úr sjóðnum er háður því að greitt hafi verið styrktarsjóðsframlag vegna sjóðsfélaga í samtals 6 mánuði og þar af í 3 mánuði samfellt áður en atvik, sem veitir rétt til styrks úr sjóðnum, átti sér stað. Sjóðurinn greiðir styrk sem nemur 80% af grunni inngreiðslna sjóðsfélaga í sjóðinn síðustu 12 mánuði áður en greiðslur féllu niður, að hámarki 1.200.000 krónur,- á mánuði, í 3 mánuði. Hvert samfellt greiðslutímabil er að jafnaði 3 mánuðir á hverju 12 mánaða tímabili. Sá sem hefur fullnýtt þann rétt öðlast hann að nýju þegar greitt hefur verið fyrir hann til sjóðsins í 3 mánuði. Sjóðsfélagi sem er sjálfstætt starfandi hefur rétt til greiðslu veikindastyrks sem um launþega væri að ræða.

Hér má sækja um styrk inn á innra vef læknafélags Íslands.
Hér má nálgast úthlutunarreglur fjölskyldu- og styrktarsjóðsins, sjá grein 3.3, um langvarandi veikinda ættingja.

Samband stjórnendafélaga

STF starfrækir sjúkrasjóð sem m.a. greiðir bætur til félagsmanna í veikinda og slysatilfellum. Réttur til sjúkradagpeninga vegna veikinda barna fer eftir ávinnslurétti sjóðsfélaga í sjóðnum, þó er greitt að hámarki í 90 daga vegna veikinda barns á hverju 12 mánaða tímabili.  Upphæð sjúkradagpeninga er 80% af meðaltalslaunum síðustu 12 mánaða fyrir veikindi.  Einnig er hægt að sækja styrk vegna mjög alvarlegra eða langvarandi veikinda barna, að upphæð 366.000 krónur á hverju 12 mánaða tímabili. Ekki er hægt að sækja bæði um dagpeningagreiðslur og eingreiðslustyrk.

Hér má finna úthlutunarreglur sjúkrasjóðsins, sjá grein 7.6.1. um upphæð dagpeninga, sjá grein 9 um veikindi barns og sjá grein 7.2. um ávinnslurétt til dagpeninga.
Hér má sækja um inn á mínum síðum hjá STF.

Félag skipstjórnarmanna

Félag skipstjórnarmanna starfækir styrktarsjóð FS. Sjóðstjórn metur hvort greiða skuli dagpeninga í veikinda- og slysaforföllum barna innan 18 ára. Dagpeningar greiðast að hámarki í 90 daga frá þeim tíma sem sjóðfélagi hefur verið launalaus í a.m.k. 10 daga. Komi til greiðsluskyldu er greitt frá fyrsta degi launamissisins. Sjóðstjórn ákveður upphæð dagpeninga.

Hér má sjá úthlutunarreglur sjóðsins, sjá grein 9.5. um veikindi barns.
Hér má sækja um inn á mínum síðum hjá FS.

Samtök starfsmanna fjármálafyrirtækja

Samtök starfsmanna fjármálafyrirtækja rekur Styrktarsjóð SFF.  Samkvæmt samþykktum sjóðsins eru verkefni hans m.a. að greiða félagsmönnum SSF dgpeninga eða veita þeim fjárhagsaðstoð með öðrum hætti vegna langvarandi veikinda maka og barna, enda hafi sjóðsfélagi misst launatekjur vegna þeirra.

Sjúkradagpeningar eru einungis greiddir þeim sem eru í starfi, en lenda tímabundið út af launaskrá. Félagsmenn fá greitt miðað við starfshlutfall sl. 12 mánuði. Dagpeningarnir eru 80% af launum, hámarksgreiðsla er kr. 1.200.000 (80% af kr. 1.500.000). Sjúkradagpeningar greiðast í allt að 6 mánuði vegna veikinda félagsmanna, maka þeirra eða barna.

Hér má nálgast úthlutunarreglur styrktarsjóðsins.

Umönnunarmat

Fjárhæðir umönnunargreiðslna byggjast á umönnunarmati sem Tryggingastofnum framkvæmir en framkvæmdin byggir á flokkunarkerfi sem er sett fram í reglugerð nr. 504/1997. Hér má nálgast reglugerðina.
 Í 5. gr. reglugerðarinnar má sjá flokka sem byggja á erfiðleikum barns, gæslu og þeim útgjöldum sem fallið hafa til vegna barnsins. Annars vegar er flokkun vegna barna með fötlun og barna með þroska- og atferlisraskanir og hins vegar flokkun barna sem glíma við langvinn veikindi. Einnig eru tiltekin greiðslustig sem miðast við umönnun og kostnað vegna barnsins, umönnunargreiðslur geta því verið misháar innan hvers flokks.

• Hvert mál er metið út frá eftirfarandi þáttum:
  1) Hvaða erfiðleika glímir barnið við?
  2) Hvaða gæsla, umönnun og meðferð er í gangi á hverjum tíma?
  3) Hver er staðfestur útlagður kostnaður hjá framfærendum vegna barnsins?
  
  
• Gott er að hafa í huga í umsóknum um umönnunarmat til Tryggingarstofnunar, að betra er að hafa of mikið af upplýsingum heldur en of fáar. Foreldrar ættu að ganga út frá því að Tryggingarstofnun hafi engar forgefnar upplýsingar um barnið þar sem Tryggingastofnun hefur mjög takmarkaðan aðgang að sjúkraskrám. Umönnunarmatið byggist því á þeim upplýsingum sem veittar eru.
  
  Hér er sótt um umönnunarmat og umönnunargreiðslur inn á mínum síðum hjá TR.
  
  i) Athugið að hægt er að óska eftir rökstuðningi fyrir matinu, óska eftir endurmati og einnig er hægt að kæra niðurstöðu mats til úrskurðarnefndar velferðarmála og er kærufresturinn 3 mánuðir.

Umönnunargreiðslur

Umönnunargreiðslur eru fjárhagslegur stuðningur til framfærenda barna með fötlun og/eða langveikra barna auk barna með þrosaraskanir. Umönnunargreiðslur eru veittar þegar umönnun er krefjandi og kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu, meðferðar og þjálfunar er orðinn umtalsverður.
Fjárhæðir umönnunargreiðslna byggjast á umönnunarmati. Almenn leikskóla- og skólaþjónusta skerðir ekki umönnunargreiðslur. Önnur dagleg, sértæk þjónusta, sem er án endurgjalds og nemur samfellt 4 klst. eða meira, skerðir greiðslur.

• Inná heimasíðu Tryggingarstofnunar má sjá fjárhæðir hvers flokks.

 Umönnunarkort

Umönnunarkort er til lækkunar á læknis- og lyfjakostnaði. Umönnunarkort er veitt með umönnunarmati og því þarf ekki að sækja sérstaklega um kortið heldur birtist það inn á Mínum síðum Tryggingarstofnunar. Kortið veitir afslátt af ýmissi heilbrigðisþjónustu s.s. af komugjöldum til sérfræðinga, læknisfræðilegum rannsóknum og þjálfun barna. Gildistími er frá fæðingu, ef um meðfæddan sjúkdóm eða fötlun er um að ræða, en miðast annars við greiningu barns og nær allt að 16 ára aldri. Heimilt er að lengja gildistíma til allt að 18 ára aldurs vegna barna með lífshættulega sjúkdóma eða alvarlega fjölfötlun. 

Tekjutengdar greiðslur

Foreldrar geta átt sameiginlegan rétt á tekjutengdum greiðslum í allt að þrjá mánuði - samtals 6 mánuði. Foreldrum er heimilt að skipta greiðslunum eins og þeim hentar best, uppfylli báðir aðilar skilyrðin til greiðslnanna. Foreldrar geta þó ekki þegið greiðslur fyrir sama tímabil, nema ef um er að ræða líknandi meðferð barns.

• Skilyrði       
  - Vandi barns þarf að uppfylla 1., 2. eða 3. sjúkdóms-eða fötlunarstig.
  - Foreldri þarf að vera í amk. 25% starfshlutfalli í hverjum mánuði eða starfa við eigin rekstur og standa skil á tryggingargjaldi mánaðarlega. Athugið að hugtakið "þátttaka á vinnumarkaði" á einnig við um þá sem eru t.d í orlofi eða leyfi, á atvinnuleysisbótum eða á sjúkra- eða slysadagpeningum. Hér má nálgast tæmandi upptalningu í lögunum, sjá 9. gr.
  - Foreldri þarf að hafa verið 6 mánuði á vinnumarkaði áður en barnið greinist.
  - Foreldri þarf að leggja niður störf til að annast barnið á meðan greiðslur standa yfir.
  -Barnið þarfnast sérstakar umönnunar foreldris enda verði annarri vistunarþjónustu á vegum opinberra aðila ekki við komið.
  -Foreldri og barn verða að eiga lögheimili á Íslandi þann tíma sem foreldragreiðslur eru inntar af hendi.
  -Foreldri þarf að hafa lagt niður störf í samtals lengur en 14 virka daga vegna umönnunar barnsins.
  -Heimild er fyrir því að lengja réttinn til tekjutengdra greiðslna um þrjá mánuði ef barn þarfnast verulegrar umönnunar og fellur undir 1. eða 2. sjúkdóms- eða fötlunarstig samkvæmt lögunum, sjá sjúkdómsstigin í 26. og 27. gr. laganna með því að ýta hér. Tryggingastofnun ríkisins metur undir hvaða sjúkdóms og/eða fötlunarstig barn fellur.
  
  
• Tilhögun
  -Foreldri á rétt á greiðslum sem nema 80% af meðaltali heildarlauna, það sem telst til launa í skilningi laganna má finna í 11. gr. laganna, sjá hér.
  -Miðað er við 12 mánaða tímabil sem hefst 2 mánuðum áður en barnið greinist.
  -Þegar foreldri þiggur greiðslur úr sjóðum, t.d. sjúkrasjóðum eða atvinnuleysistryggingarsjóð, skal miða við þær viðmiðunartekjur sem þær greiðslur miðuðust við.
  -Sé foreldri sjálfstætt starfandi skal miða við 80% af meðaltali heildarlauna m.v. tekjuárið á undan því ári sem barnið greinist.
  -Athugið að ef tekjutengdar greiðslur reynast lægri en grunngreiðslur (sjá hér að neðan), þá er hægt að sækja um þær strax.
  
  
• Minnkað starfshlutfall
  - Hægt er að óska eftir hlutfallslegum tekjutengdum foreldragreiðslum í samræmi við minnkað starfshlutfall. 
  - Greiða skal 80% af meðaltali heildarlauna, það sem telst til launa í skilningi laganna má finna í 11. gr. laganna, sjá hér.
  - Fullar greiðslur miðast við starfshlutfall foreldris á ávinnslutímabilinu, sem er 6 mánuðir fyrir greiningu barns.
  - Hægt er að dreifa greiðslunum í lengur en 6 mánuði í samræmi við minnkað starfshlutfall.
  -Komi foreldri í lægra starfshlutfall en það var í áður en það lagði niður störf tímabundið og ástæður þess megi rekja til þeirra bráðaaðstæðna sem komu upp þegar barnið greindist, á það einnig rétt á tekjutengum foreldragreiðslum í samræmi við minnkað starfshlutfall.
  -Skilyrði fyrir greiðslum í minnkuðu starfshlutfalli eru að foreldri leggi niður störf og/eða minnki starfshlutfall samfellt lengur en í fjórtán virka daga og að breyting verði á starfshlutfalli í tvær vikur eða lengur.

Námsmannagreiðslur

Foreldri sem er í námi getur átt rétt á greiðslum, í allt að þrjá mánuði, ef hlé er gert á námi vegna alvarlegra veikinda eða fötlunar barns.

• Skilyrði
  -Vandi barns þarf að uppfylla 1. eða 2. stig sjúkdóms- eða fötlunarstig.
  -Foreldri þarf að hafa verið í 75-100% námi í amk. sex mánuði á síðustu 12 mánuðum áður en barnið greindist og hafa átt lögheimili á Íslandi á þeim tíma.
  - Foreldri þarf að gera hlé á námi í eina önn eða lengur til að annast barnið.
  - Greitt er eftir á þegar önn viðkomandi skóla er lokið og staðfest að foreldri hafi gert hlé á náminu.
  - Athugið að finna má undantekningu í lögunum er varðar nám erlendis, sjá 15. gr. laganna með því að ýta hér.

Grunngreiðslur

Grunngreiðslur eru ætlaðar þeim foreldrum sem eru ekki í námi né vinnu þegar barn greinist. Grunngreiðslur geta einnig verið samþykktar í framhaldi af launatengdum greiðslum eða námsmannagreiðslum.

• Skilyrði
  -Vandi barns þarf að uppfylla 1. eða 2. sjúkdóms-eða fötlunarstig.
  
  
• Tilhögun
  - Föst upphæð á mánuði sem ákvörðuð er í reglugerð, sjá hér upphæðir fyrir árið 2023.
  - Foreldri sem fær grunngreiðslur fær einnig greiddar barnagreiðslur með hverju barni á heimilinu sem er yngra en 18 ára.
  - Ef um er að ræða einstætt foreldri sem hefur tvö eða fleiri börn á framfæri sínu eru greiddar sérstakar viðbótargreiðslur vegna þeirra.
  - Foreldri getur haldið greiðslunum í allt að þrjá mánuði eftir bata barns sem hefur verið veikt í meira en tvö ár.
  

Sameiginleg skilyrði

Sameiginleg skilyrði fyrir foreldragreiðslum eru að langveikt barn og/eða barn með alvarlega fötlun þarfnist sérstakrar umönnunar foreldris vegna sjúkdóms eða fötlunar sem fellur undir sjúkdóms-og/eða fötlunarstig laganna. Sjúkdóms-og fötlunarstigin eru að finna í 26. og 27. gr.laganna, sjá hér.

•  Tryggingarstofnun ríkisins metur undir hvaða sjúkdómsstig barn fellur.
• Miðað er við að foreldri geti ekki verið virkur þáttakandi á vinnumarkaði vegna umönnunarinnar meðan greiðslur standa yfir enda verði annarri vistunarþjónustu eða skammtímavistun á vegum opinberra aðila ekki við komið, s.s. hjá leikskólum, dagvistunarþjónustu eða skammtímavistun fyrir börn með fötlun. 
•  Þegar kemur að framlengingu tekjutengdra foreldragreiðslna eða umsókn um grunngreiðslur skal jafnframt miða við að umönnunin, sem barn þarfnast vegna mjög alvarlegs og langvinns sjúkdóms eða fötlunar, sé veruleg.
• Við andlát barns er hægt að fá framlengingu á foreldragreiðslum í allt að þrjá mánuði.

Umsókn um foreldragreiðslur

Hvað þarf að fylgja með?

1. vottorð sérfræðings þeirrar sérhæfðu greiningar- og meðferðarstofnunar sem veitir barninu þjónustu um greiningu, meðferð og umönnunarþörf barns,
2. staðfesting frá vinnuveitanda um að foreldri leggi niður störf og um starfstímabil þess, eða vottorð frá skóla um að foreldri hafi gert hlé á námi og fyrri námsvist,
3. staðfesting sjúkra- eða styrktarsjóðs um að foreldri hafi nýtt sér réttindi sín þar, og
4. aðrar upplýsingar sem Tryggingastofnun ríkisins telur nauðsynlegar.

Fjárhagsaðstoð

Sveitarfélögum er skylt samkvæmt lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga, að veita þeim einstaklingum fjárhagsaðstoð sem ekki eiga réttindi annarsstaðar eða geta ekki framfleytt sér með öðrum hætti. Fjárhagsaðstoð er oftast veitt í formi styrks, en í einhverjum tilfellum er aðstoðin í formi lánveitingar. 

• Athugið að áður en sótt er um fjárhagsaðstoð hjá sveitarfélagi þarf að fullnýta réttindi annarsstaðar frá, t.d. frá Tryggingastofnun, sjúkratryggingum, sjúkrasjóðum stéttarfélaga, lífeyrissjóðum og Atvinnuleysistryggingasjóði. 

Hér má sækja um fjárhagsaðstoð hjá flestum stéttarfélögum landsins. 

Hér má finna reglur nokkurra sveitarfélaga landsins um fjárhagsaðstoð. Ef þig vantar aðstoð við að finna þín réttindi hjá þínu sveitarfélagi endilega hafðu samband við okkur eða sveitarfélagið þitt.
Hér má finna reglur Reykjavíkurborgar.
Hér má finna reglur Kópavogs.
Hér má finna reglur Hafnarfjarðar.
Hér má finna reglur Reykjanesbæjar.
Hér má finna reglur Garðabæjar.
Hér má finna reglur Árborgar.
Hér má finna reglur Akureyrarbæjar.

Stuðningsþjónusta

Sveitarfélagi er skylt samkvæmt 26. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga að sjá um stuðningsþjónustu handa þeim sem búa á eigin heimilum og þurfa aðstoð t.d. vegna veikinda eða fötlunar. Stuðningsþjónusta getur verið með ólíkum hætti en hér má kynna sér helstu úrræði sem boðið er upp á samkvæmt lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga og lögum um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi þjónustuþarfir.  Athugið að sótt er um úrræðin hjá viðeigandi sveitarfélagi samkvæmt lögheimili notanda.

1) Almenn stuðningsþjónusta 
Samkvæmt lögum skal sveitarfélag veita fjölskyldum barna, sem metin eru í þörf fyrir stuðning, almenna stuðningsþjónustu. Í lögunum er kveðið á um almenna stuðningsþjónustu í allt að 15 klukkustundir á viku.

• Hafi einstaklingur þörf fyrir meiri eða sérhæfðari þjónustu eða stuðning en 15 klukkustundir á viku skal veita viðbótarþjónustu samkvæmt lögum um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir nr. 38/2018. Sú þjónusta kemur til viðbótar þeirri þjónustu sem er veitt á grundvelli annarra laga, en ekki í stað hennar.

Hér má finna leiðbeiningar félags-og vinnumarkaðsráðuneytisins um almenna stuðningsþjónustu.
Hér má finna lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, sjá 26. gr. um almenna stuðningsþjónustu.

2) Stuðningsfjölskylda 
Aðstoð stuðningsfjölskyldna er veitt samkvæmt lögum um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir. Sveitarfélögum er skylt að tryggja að fjölskyldur fatlaðra barna eigi kost á þjónustu stuðningsfjölskyldna eftir því sem þörf krefur. Verkefni stuðningsfjölskyldu er að taka fatlað barn í umsjá sína í skamman tíma í þeim tilgangi að létta álagi af fjölskyldu þess og auka möguleika barnsins á félagslegri þátttöku.

• Val á stuðningsfjölskyldu getur verið með tvennum hætti. Annars vegar að leyfi sé veitt stuðningsfjölskyldu á grundvelli umsóknar þar að lútandi og hins vegar að tekin sé ákvörðun hverju sinni um að ganga til samninga við tiltekna fjölskyldu um að veita þessa þjónustu.

Hér má finna leiðbeiningar  félags-og vinnumarkaðsráðuneytisins um stuðningsfjölskyldur.
Hér má finna lög um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi þjónustuþarfir, sjá 15. gr. um stuðningsfjölskyldur.

3) Frístundir 
Frístundaþjónusta fyrir fötluð börn og ungmenni tekur við af almennri frístundaþjónustu grunnskóla og henni lýkur þegar viðkomandi lýkur framhaldsskóla. Þjónustan skal veitt eftir að reglubundnum skóladegi lýkur, og eftir atvikum áður en dagleg kennsla hefst svo og á þeim dögum, öðrum en lögbundnum frídögum, þegar skólar starfa ekki.

• Í reglum sveitarfélags skal kveðið á um hvort og þá hvaða gagna er krafist með umsókn um frístundaþjónustu fyrir fötluð börn og ungmenni og skal öflun þeirra vera unnin í samvinnu við umsækjanda.

Hér má finna leiðbeiningar félags-og vinnumarkaðsráðuneytisins um framkvæmd frístundaþjónustu fyrir fötluð börn og ungmenni.
Hér finna lög um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi þjónustuþarfir, sjá 16. gr. um frístundaþjónustu.

4) Skammtímadvöl 

• Sjá umfjöllun um skammtímadvöl undir "búsetuúrræði" hér að neðan.

5) Akstursþjónusta
Sveitarfélag skal veita fólki með fötlun kost á akstursþjónustu sem miðar að því að það geti farið allra sinna ferða með þeim hætti sem það kýs og á þeim tíma sem það velur gegn viðráðanlegu gjaldi. Markmiðið er að gera þeim sem ekki geta nýtt sér almenningsfarartæki vegna fötlunar kleift að stunda atvinnu, nám og njóta tómstunda. Einnig skal fólk með fötlun eiga rétt á akstursþjónustu til þjónustustofnanna og vegna annarra þjónustu sem það nýtur skv. lögum um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir.

Hér má finna lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, sjá 29. gr. um akstursþjónustu.

Notendasamningur 

Barnafjölskyldur sem metnar hafa verið í þörf fyrir stuðningsþjónustu geta sótt um að gera notendasamning þar sem fjallað er um framkvæmd þjónustunnar. Markmið notendasamninga er að auka val barnafjölskyldna um þjónustuform og fyrirkomulag stuðnings. Notendasamningur felur í sér að notandi stjórnar því hver veitir aðstoðina, hvenær hún er veitt og hvernig, þannigað best henti hverjum og einum. Notendasamningar geta verið í formi
beingreiðslusamnings, þar sem notandi sér alfarið um starfsmannahald sjálfur, eða þannig að notandi stýrir sjálfur þjónustu við sig þó að þeir sem aðstoða hann séu starfsmenn sveitarfélags.

• Sveitarfélög setja reglur sem fjalla um fyrirkomulag þjónustunnar og samninganna. 

Hér má finna lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, sjá 28. gr. um notendasamninga.

NPA samningur

NPA stendur fyrir notendastýrð persónulega aðstoð sem er þjónustuform sem byggir á hugmyndafræði um sjálfstætt líf. Þjónustuformið gerir fötluðu fólki kleift að ráða hvar það býr og með hverjum það býr. Með NPA samning stýrir fólk því hvernig aðstoðin er skipulögð, hvað aðstoð er veitt við, hvenær aðstoðin fer fram, hvernig aðstoðin fer fram og hver veitir aðstoðina. Markmiðið er að fólk með fötlun geti lifað lífi sínu og haft sömu möguleika og ófatlað fólk. 

• Um er að ræða skriflegt samkomulag, á milli hlutaðeigandi sveitarfélags og notanda, um samningsfjárhæð og fjölda vinnustunda sem eru til ráðstöfunar. 
• Framlag sveitarfélagsins til NPA samningsins skiptast í launakostnað (85%), kostnað vegna umsýslu (10%) og starfsmannakostnað (5%). Prósentustigin segja til um hvernig ráðstafa skal framlaginu.
• Á grundvelli samkomulags um vinnustundir getur notandi valið að semja við þann umsýsluaðili sem hann kýs eða sjá sjálfur um umsýsluna, þó skilyrði að hafa gilt starfsleyfi skv. 7. gr. laga nr. 38/2018.

Hér má nálgast reglugerð um NPA samninga.
Hér má nálgast lög um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir, sjá gr. 11. um NPA samninga.
Hér má lesa ítarlegar upplýsingar um NPA samninga hjá NPA miðstöðinni.

Skammtímadvöl

Samkvæmt lögum um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðingsþarfir skulu fötluð börn og ungmenni eiga rétt á skammtímadvöl utan heimilis þegar þörf krefur. Úrræðið er ætlað að veita fötluðum einstaklingum tímabundna dvöl vegna mikilla umönnunarþarfa umfram jafnaldra. Börn geta dvalið þar allt frá hluta úr degi yfir í 15 sólarhringa á mánuði. Hlutverk skammtímadvala er að veita börnum kost á að dvelja tímabundið utan heimilis síns og veita fjölskyldum þeirra stuðning.

• Skammtímadvalir Reykjavíkurborgar eru eftirfarandi:
  Álfaland
  Árland
  Eikjuvogur
  Holtavegur
  Hólaberg
  Bæjarflöt
  
  
• Skammtímadvalir á höfuðborgarsvæðinu (aðrar en hjá Reykjavíkurborg) eru eftirfarandi:
  Móa­flöt í Garða­bæ er fyr­ir börn á aldr­in­um 6-18 ára að jafn­aði.
  Hnotu­berg í Hafnar­firði er fyr­ir fólk frá 16 ára aldri.
  Hrauntunga í Kópa­vogi er fyr­ir ungt fólk sem und­ir­bún­ing­ur fyr­ir sjálf­stæða bú­setu.
  
  
• Á höfuðborgarsvæðinu eru einnig tvö einkarekin úrræði sem sérhæfa sig íbúsetuúrræðum fyrir börn og ungmenni með fjölþættan vanda:
  
  Klettabær er sérhæfð þjónusta fyrir börn og ungmenni sem glíma við margþættan vanda. Boðið er uppá einstaklingsbundin búsetuúrræði til langs- og skamms tíma. Einnig er möguleiki á bráðavistun ef aðstæður leyfa. Unnið er eftir hugmyndafræðinni um tengslamyndandi nálgun og notað er atferlismótandi kerfi sem er sérsniðið að einstaklingnum.
  
  Vinakot starfrækir búsetuúrræði, boðið er upp á langtíma- og skammtímavistun auk hvíldarinnlagna. Boðið er uppá fræðslu, einstaklingsviðtöl, ráðgjöf, heimaráðgjöf og hópastarf. Þjónusta Vinakots er ætluð börnum og ungmennum sem eru að glíma við fjölþættan vanda. Vandinn getur falið í sér hegðunarvanda, vímuefnavanda, geðsjúkdóma, fatlanir, tölvufíkn og þroskafrávik. Þjónustan er einstaklingsmiðuð og unnin í samráði og samstarfi við alla málsaðila.
  
  
• Athugið að samkvæmt lögum geta foreldrar barns, sem á rétt á skammtímadvöl, fengið stuðning inn á heimili sitt í stað vistunar utan heimilis, óski foreldrar þess, sbr. 17. gr. laga nr. 38/2018.

Varanleg búseta barna utan heimilis

Samkvæmt 20. gr. laga um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir skal skipa sérfræðingateymi vegna barna með fjölþættan vanda og barna sem vegna fötlunar sinnar þurfa annars konar og meiri þjónustu en unnt er að veita á heimili fjölskyldna þeirra. Komist teymið að þeirri niðurstöðu að barni sé fyrir bestu að búa utan heimilis fjölskyldu þess skal eftir fremsta megni reyna að finna barninu annað heimili í nærsamfélagi þess. Þá segir í 21. gr. að heimilt sé að útbúa sérstakt húsnæði fyrir fötluð börn með miklar þroska- og geðraskanir, enda telji sérfræðingateymið að fullreynt hafi verið að styðja við barn á heimili fjölskyldu þess eða á öðru heimili í nærsamfélagi þess.

Sveitarfélag ber ábyrgð á að skipulag og framkvæmd úrræðisins um búsetu barna utan heimilis, hvort sem þjónustan er veitt af starfsfólki sveitarfélags eða einkaaðila samkvæmt þjónustusamningi, sé í samræmi við ákvæði reglugerðar sem og ákvæði laga um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir.

• Reykjavíkurborg rekur tvö heimili fyrir fötluð og langveik börn:
  Móvað
  Þingvað
  
  
• Hjá sveitarfélögunum er hægt að fá nánari upplýsingar um búsetuúrræði.

Hverjir eru sjúkratryggðir?

• Sjúkratryggður er sá sem hefur átt lögheimili á Íslandi og hefur átt það amk. síðustu sex mánuðina áður en bóta er óskað úr sjúkratryggingum. Börn sem eru yngri en 18 ára og eiga lögheimili á Íslandi eru sjúkratryggð með foreldrum sínum, sama gildir um stjúpbörn og fósturbörn.
  
  
• Sjúkratrygging fellur niður þegar sjúkratryggður flytur búsetu sínu frá Íslandi. Þó eru undantekningar varðandi þessa reglu sem taka til einstaklinga sem starfa erlendis, stunda nám erlendis og flytjast af landi burt í allt að eitt ár, að öðrum skilyrðum uppfylltum. Sjá 11. gr. laga um sjúkratrygggingar nr. 112/2008.

Hjálpartæki og næring

• Hjálpartæki
  Hjálpartæki er tæki sem ætlað er að draga úr fötlun, aðstoða fatlaða við að takast á við umhverfi sitt, auka eða viðhalda færni og sjálfsbjargargetu eða auðvelda umönnun. Hjálpartækið verður jafnframt að teljast nauðsynlegt og hentugt til að auðvelda athafnir daglegs lífs.
  
  Sjúkratryggingar veita styrk til kaupa á eftirfarandi stoð- og meðferðarhjálpartækjum:
  - Bæklunarskóm og innleggjum
  -Gerviútlimum og öðrum gervihlutum
  - Spelkum
  - Þrýstisokkum og þrýstibúnaði
  - Öndunarhjálpartækjum og súrefni
  
  Sækja þarf um styrk frá Sjúkratryggingum Íslands til kaupa á hjálpartæki á sérstökum umsóknum til stofnunarinnar og skal það gert áður en fest eru kaup á hjálpartæki. Rísi ágreiningur um grundvöll, skilyrði eða upphæð styrks er heimilt að kæra ákvörðun Sjúkratrygginga til úrskurðarnefnd velferðarmála.
  
  Hér má nálgast reglugerð um styrki vegna hjálpartækja.
  Hér má lesa meira um greiðsluþáttöku Sjúkratrygginga vegna hjálpartækja.
  Hér má nálgast umsóknarform stofnunarinnar. Athugið að nauðsynlegt er að vista skjalið í tölvu og opna það aftur með pdf hugbúnaði til að fylla geta fyllt út umsóknina- t.d. adobe reader. Þegar umsóknin hefur verið útfyllt skal skila henni inn á réttindagátt Sjúkratrygginga.
  
  
• Næring
  Sjúkratryggingar niðurgreiða lífsnauðsynleg næringarefni og sérfæði þegar sjúkdómar eða afleiðingar slysa valda verulegum vandkvæðum við fæðuinntöku og upptöku næringarefna og þegar um langvarandi þörf er að ræða, að minnsta kosti þrjá mánuði.
  
   Sjúkratryggingar niðurgreiða eftirfarandi:
  -Amínósýrublanda vegna efnaskiptagalla
  -Næring um slöngu (sondunæring) ásamt fylgihlutum og dælu
  -Fylgihlutir vegna næringar í æð
  -Næringardrykkir, almennir og sérhæfðir
  -Þykkingarefni vegna kyngingarerfiðleika
  -Próteinskert fæði vegna efnaskiptagalla
  -Peptíðmjólk/amínósýrublanda vegna mjólkurofnæmis fyrir börn 0-2 ára
  
  Læknir, næringarfræðingur eða annar heilbrigðisstarfsmaður metur þörf og sendir umsókn. Þegar um er að ræða mjólkurofnæmi barna skal ofnæmi staðfest af ofnæmislækni, barnaofnæmislækni eða meltingarlækni.
  Rísi ágreiningur um grundvöll, skilyrði eða upphæð styrks vegna næringarefna og/eða sérfæðis samkvæmt reglugerð þessari er heimilt að kæra ákvörðun Sjúkratrygginga Íslands til úrskurðarnefndar velferðarmála.
  
  Hér má nálgast frekari upplýsingar um næringarefni og sérfæði inn á heimasíðu Sjúkratrygginga.
  Hér má nálgast reglugerð um styrki til kaupa á næringaefnum og sérfæði. Í fylgiskjalinu með reglugerðinni, sem er að finna neðst á síðunni, má sjá upphæðir styrkja.

Sjúkra-, tal- og iðjuþjálfun

Sjúkratryggingar taka þátt í kostnaði vegna sjúkraþjálfunar, iðjuþjálfunar og talþjálfunar samkvæmt greiðsluþátttökukerfinu. Rétturinn nær til allt að 15 meðferðarskipta á 12 mánaða tímabili. Hægt er að sækja um viðbótarþjálfun.

Hér má nálgast frekari upplýsingar inn á heimasíðu Sjúkratrygginga.
Hér má nálgast reglugerð um greiðsluþáttöku sjúkratryggðra í kostnaði vegna heilbrigðisþjónustu.

Læknismeðferðir erlendis

• Eftirtalin skilyrði þurfa að vera uppfyllt til að Sjúkratryggingum sé heimilt að samþykkja greiðslu vegna læknismeðferðar erlendis:
  -að um brýna nauðsyn á læknismeðferð erlendis sé að ræða
  -að ekki sé unnt að veita nauðsynlega hjálp hér á landi
  -að læknismeðferðin sé viðurkennd

Hér má nálgast frekari upplýsingar inn á heimasíðu sjúkratrygginga.

 Skilyrði undaþágu 

• Leggja þarf fram, við tollafgreiðslu, skriflega yfirlýsingu gefanda um gjöfina og tilgang hennar, ásamt staðfestingu  gjafþega um að hún verði nýtt í viðkomandi starfsemi.
• Ekki mega vera fjárhagsleg tengsl á milli gefanda og þiggjanda gjafar.

Leikskólastig

Samkvæmt lögum eiga fötluð börn rétt á leikskóladvöl, en hana skal veita á almennum leikskólum með nauðsynlegri stuðningsþjónustu eða á sérhæfðum deildum.

Lög nr. 90/2008 um leikskóla
Í 22. gr. laganna er tekið fram að börn sem þurfa sérstaka aðstoð og þjálfun, að mati viðurkenndra greiningaraðila, eigi rétt á slíkri þjónustu innan leikskólans. Þjónusta þessi skal fara fram undir handleiðslu sérfræðinga samkvæmt ákvörðun leikskólastjóra og skólaþjónustu í samráði við foreldra. Leikskólastjóri ber ábyrgð á að samræma innan hvers leikskóla störf þeirra sem sjá um málefni einstakra barna en einnig skal hafa samráð við félagsþjónustu sveitarfélaga vegna málefna einstakra barna eftir því sem þurfa þykir.

Athugið að skyldan sem hvílir á leikskóla nær einnig til þess að afla nauðsynlegrar þjónustu fyrir barnið utan leikskólann, sé ekki hægt að veita þjónustuna innan skólans. Um þetta er fjallað í greinagerð laganna. 

Reglugerð nr. 444/2019 um skólaþjónustu sveitarfélaga við leik- og grunnskóla
Í 4. gr. reglugerðarinnar er kveðið á um að sérstaklega skal gera ráð fyrir rými í leik- og grunnskólum til að veita skólaþjónustu þegar á þarf að halda vegna nemenda með sérþarfir, stuðnings og þjálfunar, óháð því hver veitir þjónustuna. 

 Í 5. gr. reglugerðar er kveðið á um frumkvæðisskyldu sveitarfélaga þegar kemur að samstarfi skólaþjónustu á vegum sveitarfélaganna við aðila sem annast sérhæfð greiningar- og meðferðarúrræði á vegum ríkisins vegna einstakra nemenda. Einnig skulu sveitarfélög tryggja gagnkvæma upplýsingamiðlun milli aðila á mismunandi þjónustustigum eftir því sem við á í samráði við foreldra og geta sett viðmið um hvernig slík þjónusta er nýtt. Þá skulu skólastjórar einnig hafa frumkvæði að samstarfi við skólaþjónustu, sveitarfélags, félagsþjónustu, barnaverndaryfirvöld og heilbrigðisþjónustu innan sveitarfélagsins vegna málefna einstakra nemenda með sérþarfir og langvinn veikindi.

Lög nr. 86/2021 um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna (farsældarlögin)
Í 17. gr. farsældarlaga er kveðið á um að öll börn og foreldrar skulu hafa aðgang að tengilið þjónustu í þágu farsældar barns eftir því sem þörf krefur. Þegar barn er við nám í leikskóla er tengiliður starfsmaður skólans þar sem barn er við nám. 

Foreldrar óska eftir samþættingu þjónustu í þágu farsældar barns hjá sínu sveitarfélagi.

• Reykjavíkurborg rekur þrjá leikskóla sem sérhæfa sig í vinnu með fötluð og/eða langveikum börnum. Leikskólarnir sinna einnig ráðgjafarhlutverki við aðra leikskóla og búa yfir sérþekkingu í að þróa leiðir að sameiginlegu námi fatlaðra og ófatlaðra barna þannig að þörfum allra sé mætt.
  - Múlaborg
  -Sólborg
  -Suðurborg

Grunnskólastig

• Klettaskóli
  Hér má sjá reglur Klettaskóla um innritun og útskrift 
• Brúarskóli
• Sérdeildir grunnskóla
• Arnarskóli

Framhaldsskólastig

Inn á heimasíðu Sjálfsbjargar má finna ítarlegar upplýsingar um þjónustu sem er í boði í fjölbrautaskólum landsins. 
Inn á heimasíðunni "hvað svo" eru listuð upp úrræði sem eru í boði fyrir þau sem lokið hafa námi af sérnámsbrautum framhaldsskólanna.

Frístundaþjónusta

Í 16. gr. laga nr. 38/2001 um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir segir að sveitarfélög skulu bjóða fötluðum börnum og ungmennum upp á frístundaþjónstu eftir að reglubundnum skóladegi þeirra lýkur, og eftir atvikum áður en dagleg kennsla hefst, einnig á þeim dögum, öðrum en lögbundnum frídögum, þegar skólar starfa ekki.

Í flestum stærri sveitarfélögum eru starfrækt frístundaheimili í fjölmörgum grunnskólum fyrir börn í 1-4. bekk, en eldri börn eru talin hafa öðlast nægilega færni til að sjá um sig sjálf að loknum skóladegi. Hið sama gildir ekki um fötluð skólabörn í 5. bekk og eldri. Með 16. gr. laganna er um að ræða sértæka frístundaþjónustu sem skal að jafnaði byggjast á metnum stuðningsþörfum fatlaðra barna og vera hluti af einstaklingsbundinni þjónustuáætlun viðkomandi. Með lögunum er markmiðið að betur sé komið til móts við fötluð börn og þeim veitt sú þjónusta sem hentar hverju og einu, líkt og á við um ófötluð börn.

Skýr réttur laganna um frístundaþjónstu fyrir fötluð börn hefur einnig þann tilgang að jafna aðstöðu foreldra á vinnumarkaði þannig að foreldrar fatlaðra barna geti unnið fullan vinnudag og þurfi ekki að ljúka vinnudegi um leið og hefðbundnum skóladegi lýkur. 

Hér má finna leiðbeiningar til sveitarfélaganna varðandi framkvæmd sérstækrar frístundaþjónustu.
Hér má finna lög um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir, sjá 16. gr. 

Persónulegur talsmaður

Lögráða einstaklingur sem vegna fötlunar sinnar á erfitt með að gæta hagsmuna sinna á rétt á að velja persónulegan talsmann sér til aðstoðar. Persónulegur talsmaður skal þekkja til persónulegra þarfa og áhugamála þess einstaklings sem hann aðstoðar. Allar ráðstafanir persónulegs talsmanns skulu vera í samráði og með samþykki þess sem hann aðstoðar og með hagmsuni hans að leiðarljósi.

Nauðsynlegt er að útbúa samning á milli hins fatlaða einstaklings og persónulegs talsmanns. Réttindagæslumenn aðstoða við slíkt en réttindagæslumenn hafa einnig eftirlitshlutverk með persónulegum talsmönnum. Í dálk hér að neðan má finna frekari upplýsingar um réttindagæslumenn.
Símanúmer réttindagæslumanna : 554-8100
Tölvupóstur réttindagæslumanna: postur@rettindagaesla.is

Hlutverk persónulegs aðstoðarmanns er m.a.:

• Styðja fatlaðan einstakling við að taka sjálfstæðar ákvarðanir og aðstoða hann við að átta sig á þeim valkostum sem hann hefur í hvert sinn. Þjónustuveitendur og aðrir skulu ávallt kalla til persónulegs talsmanns, þegar verið er að ræða málefni sem varða hagsmuni, heils og velferð hans.
• Er hinum fatlaða einstaklingi innan handar varðandi persónuleg málefni og styður við undirbúning upplýstrar ákvörðunar s.s. um
  heilbrigðisþjónustu, val á búsetu, atvinnu, tómstundum o.fl. Persónulegur talsmaður skal einnig fylgjast með að fatlaður einstaklingur fái
  viðeigandi tilboð um tómstundir og fái notið tækifæra til starfsþróunar og símenntunar. Persónulegur talsmaður skal sjá til þess að
  afþreying, hlutir og annað sem hann velur fyrir hönd hans sé í samræmi við áhugamál og smekk viðkomandi eftir því sem framast er
  unnt.
• Hefur aðgang að upplýsingum um sameiginlega sjóði sem hinn fatlaði einstaklingur greiðir í vegna reksturs heimilis og húsnæðis. Hinn
  fatlaði einstaklingur á rétt á því að persónulegur talsmaður sitji húsfundi og aðra fundi þar sem ákveðið er hvernig slíkum fjármunum skuli
  ráðstafað.
• Getur aðstoðað við ráðstöfun fjármuna vegna daglegra útgjalda en þá skal taka fram í samkomulagi hversu víðtækt umboðið nær að
  því leyti.

Hér má finna nánari upplýsingar um persónulega talsmenn í reglugerð nr.  972/2012.

Nám

Fatlað fólk á rétt til náms með viðeigandi stuðningi á öllum stigum skólakerfisins. 

• Fjölmennt, símenntunar- og þekkingarmiðstöð, býður uppá fjölbreytt námskeið fyrir fatlað fólk og veitir ráðgjöf um annað nám í samstarfi við Mími símenntun. 
  - Fjölmennt
  - Mímir símenntun
  - Fræðsla, símenntun og námskeið á vef Þekkingarmiðstöðvar Sjálfsbjargar
  
  
• Háskóli Íslands býður upp á starfstengt diplómanám fyrir fólk með þroskahömlum. Innritað er á hverju ári og er umsóknarfrestur frá byrjun mars til 5. júní. 
  - Starfstengt diplómanám fyrir fólk með þroskahömlun
  - Náms- og starfsráðgjöf Háskóla Íslands hefur umsjón með þjónustu við fatlaða nemendur og nemendur með sértæka námsörðuleiga. Þjónustan skal veitt í náinni samvinnu við nemenda og leitast skal við að tryggja að þjónustan sé löguð að þörfum hvers og eins. 
  - Hér má kynna sér sérstök úrræði sem eru í boði fyrir fatlað fólk en það eru m.a. námsefni á rafrænu formi, aðlögun námsefnis að þörfum blindra/sjónskertra nemenda, táknmálstúlkun, glósuvinur, aðstoð við verkefnavinnu, aðgangur að Aðgengissetri NSHÍ þar sem er að finna sérhæfðan hugbúnað og rólegt námsumhverfi, tryggt aðgengi að byggingum, aðstoð við að komast á milli kennslustofa/bygginga, lenging á próftíma, talgervill við próftöku, betri aðstoð í prófstofu/kennslustofu, ritari í prófi, próftaka í fárými og einrými, hljóðritun fyrirlestra, myndataka af töflu/skjá, sveigjanleiki í verkefnaskilum, undanþága frá mætingaskyldu, undanþága frá munnlegum verkefnaskilum, hópverkefni breytt í einstaklingsverkefni og breytt prófform.
  - Inná heimasíðu skrifstofu stúdentagarða má finna upplýsingar um úrval íbúða sem sniðnar eru að þörfum háskólanema með fötlun.

Atvinna

Fatlað fólk á rétt á starfsráðgjöf og aðstoð við að finna atvinnu við hæfi. Ýmsir kostir eru í boði en hægt er að fá aðstoð frá m.a. Öryrkjabandalagi Íslands og sveitarfélögum við ráðgjöf og aðstoð vegna atvinnu fyrir fatlað fólk.

• Atvinna með stuðning/AMS
  AMS er á vegum Vinnumálastofnunar og er leið í atvinnumálum fyrir þá sem þurfa aðstoð við að fá vinnu á almennum vinnumarkaði. Um er að ræða víðtækan stuðning við þá sem hafa skerta vinnugetu vegna andlegrar og/eða líkamlegrar fötlunar, aðstoð við að finna rétta starfaið og veita stuðning á nýjum vinnustað.
  
  Hér má nálgast ítarlegar upplýsingar um fyrirkomulag AMS inn á heimasíðu Vinnumálastofnunar.
  

   

• Vinnusamningur
  Öryrkjar geta óskað eftir vinnusamningi en um er að ræða endurgreiðslusamninga við atvinnurekendur sem hafa ráðið fólk með skerta starfsgetu til starfa. Vinnusamningurinn er ætlaður til að auka möguleika atvinnuleitanda með skerta starfsgetu til að ráða sig í vinnu á almenna vinnumarkaðnum.
  
  Hér má nálgast ítarlegar upplýsingar inn á heimasíðu Vinnumálastofnunar.
  

   

• Vernduð vinna, hæfing og virkniþjálfun
  Fatlað fólk getur sótt um vinnu á vernduðum vinnustað, en lög gera einnig ráð fyrir að atvinna með stuðningi standi til boða á almennum vinnumarkaði. Verndum vinnustöðum er ætlað að veita fötluðu fólk launaða starfsþjálfun svo að það verði hæfara til að starfa á almennum vinnumarkaði og að veita fötluðu fólki föst störf
  
  Hér er hægt að nálgast upplýsingar um verndaða vinnustaði.
  Hér má sækja um verndaða vinnu, hæfingu og virkniþjálfun.
  
  
• Gagnlegar heimasíður:
  Heimasíða Sjálfsbjargar
  Heimasíða Öryrkjabandalagsins
  

Endurhæfingarlífeyrir og örorkulífeyrir

• Endurhæfingarlífeyrir
• Örorkulífeyrir
• Örorkustyrkur

Farsældarlögin

Í farsældarlögunum er sérstaklega kveðið á um að áður en barn verður 18 ára skal stuðningsteymi gera áætlun þar sem fjallað er um samþættingu þjónustu fyrir barnið eftir að það nær fullorðinsaldri, sbr. 4. mgr. 22. gr. farsældarlaga.
Ákvæðið leggur skyldu á stuðningsteymi barns sem er að störfum þegar barn nálgast 18 ára aldur, að gera tilgeindar ráðstafanir til að stuðla að samfellu í þjónustu. Stuðningsteymi ber að gera áætlun um þjónustu þar sem fjallað er um yfirfærslu frá þjónustukerfum í þágu barna í þjónustukerfi sem ætluð eru fullorðnum.

Megintilgangur

Megintilgangurinn með þjónustunni er að börn og fjölskyldur þeirra geti nýtt sér almenna lögbundna þjónustu og komist í samband við önnur úrræði sem gætu gagnast þeim. Áhersla er lögð á að hjálpa foreldrum að greina þarfir sínar og barns, efla og nýta sín eigin bjargráð með því að styðja þau að sjálfstæði og að lokum að fræða foreldra um þau þjónustuúrræði sem gætu gagnast þeim.

• Sjónarhóll vinnur einnig að samþættingu og umbótum í þjónustu við fjölskyldur barna með ólíkar þarfir að leiðarljósi.

Þjónusta í boði

Þjónusta Sjónarhóls felst í ráðgjöf og stuðningi við fjölskyldur barna með sérþarfir. Um er að ræða ráðgjöf þar sem að hagsmunir barnsins eru hafðir að leiðarljósi. Ráðgjöfin er veitt í síma, með tölvupósti, viðtölum eða fundum með þátttöku fleiri foreldra, mismunandi fagaðila og stuðningsaðila eftir því sem við á auk þessa að efla tengsl fjölskyldna sem búa við svipaðar aðstæður.

Markmið

Ráðgjafar- og greiningarstöð er ríkisstofnun sem þjónar landinu öllu. Markmið þjónustu stöðvarinnar er að tryggja að börn með alvarlegar þroskaraskanir sem geta leitt til fötlunar fái greiningu, ráðgjöf og önnur úrræði sem miða að því að draga úr afleiðingum röskunarinnar, enn fremur að tryggja öflun, viðhald og miðlun fræðilegrar þekkingar á þessu sviði.

Skipulag starfseminnar

Ráðgjafar- og greiningarstöð heyrir undir mennta- og barnamáluráðuneytið. Starfsemin skiptist í eftirfarandi flokka:

• Tilvísanir, læknaritun og móttaka
• Yngri barna svið þar sem veitt er þjónusta við ung börn og þau börn sem eru á leikskólaaldri og fjölskyldur þeirra
• Eldri barna svið þar sem veitt er þjónusta við börn á grunn- og framhaldsskólaaldri og fjölskyldur þeirra.
• Langtímaeftirlit þar sem er veitt þjónustu við börn og unglina að 18 ára aldri, sem þurfa sérhæfða eftirfylgs og ráðgjöf og fjölskyldur þeirra.
• Mat á stuðningsþörf felur í sér mat á stuðningsþörf fatlaðra barna og fullorðinna hér á landi.
• Fræðslu- og kynningarstarfs.
• Rannsóknir og samstarf við háskóla.

Leiðbeiningar um tilvísun

Í lögum um Ráðgjafar- og greiningarstöð skal frumgreining hafa farið fram áður en vísað er málinu til stöðvarinnar. Það felur í sér að fyrstu athuganir og þroskamælingar þurfa að fara fram í nærumhverfi barnsins á vegum sérfræðiþjónustu leik- eða grunnskóla, sérfræðiþjónustu heilsugæslu eða starfandi sérfræðinga.

Hlutverk

• Greining barna og ungmenna með þroskaraskanir sem vísað er til athugunar að lokinni frumgreiningu.
• Ráðgjöf og fræðsla varðandi viðeigandi íhlutun og önnur úrræði sem þörf er á.
• Tilvísun til annarra meðferðaraðila og stofnana í því skyni að barnið njóti viðeigandi þjónustu.
• Langtímaeftirfylgd fyrir börn sem búa við óvenju flóknar eða sjaldgæfar þroskaraskanir.
• Faglega aðstoð og ráðgjöf til samstarfsaðila.
• Fræðilegar rannsóknir á sviði fatlana og þroskaraskana.

Hlutverk

Gæða- og eftirlitsstofnun velferðarmála fer með eftirlit með gæðum velferðarþjónustu. Markmiðið er að þjónusta, sem lýtur eftirliti stofnunarinnar, sé traust, örugg og í samræmi við ákvæði laga, reglugerða, reglna, samninga og leiðbeininga.

Kvörtun

Samkvæmt 17. gr. laganna geta notendur þjónustu sem lýtur undir stofnunina beint kvörtun yfir gæðum þjónustunnar til stofnunarinnar. Skilyrði kvörtunar eru eftirfarandi:

• Sá sem kvartar verður að vera notandi þjónustu. Ef um barn er að ræða geta foreldrar eða forráðamenn sent inn kvörtun fyrir hönd barnsins.
• Ekki má vera liðið meira en ár frá atvikunum sem eru tilefni kvörtunar. Ársfresturinn byrjar þó ekki að líða fyrr en barn nær 18 ára aldri.
• Kvörtunin verður að fela í sér ámælisverða háttsemi.
•  Feli kvörtunin í sér ámælisverða háttsemi skal stofnunin afla upplýsinga um atvik, auk annarra nauðsynlegra gagna og skýringa, frá þeim sem kvörtun beinis að. Þegar könnun máls er lokið skal niðurstaða Gæða- og eftirlitsstofnunar velferðarmála um kvörtun tilkynnt þeim sem beindi kvörtuninni til stofnunarinnar. Í niðurstöðunni skal fjallað um hvort atvikin sem kvörtun lýtur að feli í sér ámælisverða háttsemi af hálfu einhvers sem lýtur eftirliti stofnunarinnar.

Ábending

Samkvæmt 13. gr. laganna tekur stofnunin við ábendingum um þjónustu undir eftirliti stofnunarinnar sem er ekki í samræmi við gæðaviðmið eða ákvæði laga, reglugerða, reglna, samninga og leiðbeininga. Stofnunin metur hvort tilefni sé til að hefja frumkvæðiseftirlit í kjölfar slíkra ábendinga.

• Ábendingar geta leitt til frumkvæðiseftirlits af hálfu stofnunarinnar.
• Gæða- og eftirlitsstofnun hefur heimild til að setja fram tilmæli um úrbætur sem gera verður innan ákveðins tíma.

Markmið

Markmið stofnunarinnar er að vinna að velferð barna. Meginhlutverk stofnunarinnar er að veita og styðja við þjónustu í þágu barna og stuðla að gæðaþróun í samræmi við bestu þekkingu og reynslu á hverjum tíma.

Verkefni

Verkefni Barna- og fjölskyldustofu eru m.a.:

1. Almenn og sérhæfð fræðsla til stjórnvalda og annarra.
2. Útgáfa leiðbeininga, gátlista og annars stuðningsefnis.
3. Leiðbeiningar og ráðgjöf um vinnslu einstakra mála.
4. Þróun og innleiðing gagnreyndra aðferða og úrræða í þágu barna.
5. Uppbygging og yfirstjórn heimila, stofnana og sérhæfðra úrræða fyrir börn.
6. Fræðilegar rannsóknir sem þjóna markmiðum laga þessara og stuðningur við þróunar- og rannsóknarstarf.
7. Vinnsla upplýsinga, þ.m.t. söfnun og skráahald.
8. Önnur verkefni sem er kveðið á um í lögum eða eru falin stofnuninni samkvæmt ákvörðun ráðherra.